BIELSKA WEŁNA

Od początku XIX w. rękodzielnictwo zaczęło ustępować produkcji fabrycznej, by zostać przez nią całkowicie wypartym do końca tegoż stulecia. Aż do lat po II wojnie światowej Bielsko-Bialski ośrodek przemysłu wełnianego należał do największych w tej części Europy. Pierwszorzędną rolę w dziejach miast nad Białą odegrał przemysł wełniany. Przez stulecia decydował o charakterze miasta, mimo niemałego znaczenia również innych gałęzi produkcji oraz handlu. Aż do tego czasu podstawowym źródłem utrzymania mieszkańców Bielska była gospodarka rolna. Do rozkwitu sukiennictwa przyczynił się okres wojny 30-letniej (1618-1648).
Przywilej króla Jana Kazimierza, nadany bielszczanom w 1660 r. ułatwiał zbyt bielskich sukien w Polsce. Ich jakość stopniowo wzrastała, wprowadzono farbowanie tkanin. Na przełomie XVII i XVIII w. Bielsko stało się głównym ośrodkiem rzemieślniczym Śląska Cieszyńskiego. Okres największego rozkwitu sukiennictwa cechowego przypadł na lata wojen napoleońskich z uwagi m.in. na wielkie zamówienia ze strony wojska oraz wyłączenie konkurencji angielskiej przez blokadę kontynentalną. Około 1800 r. pracowało w Bielsku 520 mistrzów tkackich, niewielu mniej w Białej. W 1806 r. sprowadzono do Bielska pierwsze maszyny włókiennicze: rozpoczęła się epoka industrializacji. Wkrótce powstawać zaczęły fabryki, wyposażane w najnowsze zdobycze techniczne, m.in. w 1826 r. zastosowano pierwszą maszynę parową. Rozwój przemysłu przyspieszyła liberalizacja polityki wewnętrznej w Austrii po 1859 r. W 1873 r. istniało w Bielsku, Białej i okolicy ogółem 31 fabryk sukna, 3 przędzalnie, 9 foluszy, 11 farbiarni i 9 zakładów apretury, co stawiało bielsko-bialski ośrodek włókienniczy na trzecim miejscu w Austro-Węgrzech.

Dane techniczne:SZD-48-3 Jantar Std 3
Szybowiec 1-miejscowy, wyczynowy klasy standard

Rozpiętość: 15 m
Wysokość: 1,5 m
Długość: 6,9 m
Powierzchnia nośna: 10,7 m kw.
Wydłużenie: 21,1
Masa własna: 274 kg
Masa całkowita z balastem: 540 kg
Doskonałość: 40 (przy prędkości 95 km/h)
Opadanie minimalne: 0,6 m/s (przy prędkości 75 km/h)
Prędkość minimalna: 68 km/h
Prędkość dopuszczalna: 285 km/h
Prędkość startu za samolotem: 150 km/h
Balast wodny: 150 kg

Konstruktorem szybowca jest Wladyslaw Okarmus. Prototyp oznaczony SZD-41 oblatano 3.10.1973 roku, którego zbudowano 160 sztuk. 10.12.1973 oblatano ulepszona wersje oznaczona SZD-48 Jantar standard 2, którego zbudowano 315 sztuk. Kolejnym krokiem to już wersja SZD-48 Jantar standard 3, którego pierwszy lot odbył się 15.04.1982, a którego produkcja rozpoczęła się w roku 1983. Zaowocowało to wyprodukowaniem ponad 600 szybowców. Jest to konstrukcja laminatowa z chowanym podwoziem i balastem wodnym.

Dane techniczne:SZD 51-1 Junior
szybowiec 1-miejscowy szkolno-treningowy

Rozpiętość: 15 m
Długość: 6.69 m
Wysokość: 1.54 m
Powierzchnia nośna: 13,8 m kw.
Masa własna: 245 kg
Masa całkowita: 380 kg
Doskonałość: 35
Prędkość optymalna: 80 km/h
Prędkość ekonomiczna: 72 km/h
Opadanie minimalne: 0.6 m/s
Prędkość minimalna: 60 km/h
Prędkość dopuszczalna: 220 km/h
Prędkość startu za samolotem: 140 km/h
Dopuszczalny współczynnik obciążeń: +5,3; -2,65

Szybowiec konstrukcji Stanislawa Zienteka. Prototyp SZD-51-0 pierwszy swój lot odbył 31.12.1980, a wiec w sylwestra. Testy prowadzono przez kolejne dwa lata, aby na deskach kreślarskich powstał "Junior" znany wszystkim dzisiaj, czyli SZD-51-1. Oblatany został 10.08.1983. Produkowany od roku następnego, czyli 1984. W 1987 r. sprzedano licencje na produkcje dla Brazylii, gdzie ten typ szybowca był później także budowany. Jest to konstrukcja laminatowa ze stałym podwoziem.

Dane techniczne: SZD 30"pirat"
szybowiec 1-miejscowy szkolno-treningowy

Rozpiętość: 15,0 m
Długość: 6,9 m
Wysokość: 1,7 m
Powierzchnia nośna: 13,8 m kw.
Wydłużenie: 16,3
Masa własna: 260 kg
Masa całkowita: 370 kg
Doskonałość: 31,5 (przy prędkości 82 km/h)
Opadanie minimalne: 0,69 m/s (przy prędkości 70 km/h)
Prędkość minimalna: 59 km/h
Prędkość dopuszczalna 250 km/h
Dopuszczalny współczynnik przeciążenia dodatniego: +6g
Dopuszczalny współczynnik przeciążenia ujemnego: -3g

Szybowiec został skonstruowany przez J.Smielkiewicza w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym w Bielsku-Bialej. Prototyp został oblatany w 1966 roku, zaś produkcje seryjna rozpoczęto w rok później. Jest to konstrukcja drewniana, ze skrzydłami dzielącymi się trójdzielnie. Końcówki skrzydeł są wzniesione do góry. Usterzenie "tylne" ma układ litery T. Łącznie zbudowano 813 sztuk, które używane są w 20 krajach.

Dane techniczne:SZD-50-3 Puchacz
szybowiec 2-miejscowy, szkolno-treningowy

Rozpiętość: 16,67 m
Długość: 8,38 m
Wysokość: 2,04 m
Powierzchnia nośna: 18,2 m kw.
Wydłużenie: 15,3
Masa własna: 370 kg
Masa całkowita: 570 kg
Doskonałość: 30 (przy prędkości 96 km/h)
Opadanie minimalne: 0,7 m/s (przy prędkości 75 km/h)
Prędkość minimalna: 58 km/h
Prędkość dopuszczalna: 215 km/h

Szybowiec konstrukcji Adama Mausa. Prototyp oblatano 21.12.1976 roku. Wyprodukowano dwie serie tego typu szybowca. Pierwsza nosi nazwę SZD-50-2, natomiast druga SZD-50-3. Różnica polegała na zwiększeniu wysokości statecznika pionowego o 0,3 m. Zbudowano ponad 100 sztuk. Konstrukcja jest laminatowa z podwoziem stałym. Szybowiec dopuszczony jest do akrobacji wyższej.

MALUCH

29.10.1971r. podpisanie umowy między FIAT S.A. a PHZ PM POLMOT "O współpracy technicznej i licencji". Umowa przewidywała uruchomienie w Polsce produkcji samochodu małolitrażowego (poj. 595 cm3) "Polski Fiat 126 p" o identycznych właściwościach technicznych jak włoski model 126, którego produkcja w fiatowskich zakładach w Cassino miała ruszyć w drugim półroczu 1972 r. W umowie przewidziano, że wydatki dewizowe na zakup maszyn, oprzyrządowania, części i podzespołów samochodu do czasu wyprodukowania ich w Polsce, zostaną spłacone eksportem FSM. Była to pierwsza tego typu umowa FIAT'a wiążąca go w tak dużym stopniu z zagranicznym partnerem. Umowa miała charakter nie tylko licencyjny, ale i kooperacyjny.
09.1972r. W Cassino wyprodukowano pierwszą partię 100 samochodów Fiat 126.
09.11.1972r. Na salonie samochodowym w Turynie FIAT zaprezentował model 126.
11.1972r. Kilka dni po prezentacji na salonie samochodowym w Turynie, na warszawskim placu Defilad odbyła się prezentacja nowego modelu Fiat 126
11.1972r. Fiat 126 zajmuje 6-te miejsce w plebiscycie na Auto Roku.
06.06.1973r. W Fabryce Samochodów Małolitrażowych w Bielsku zmontowano pierwszego Fiata 126 ze znaczkiem "p" całkowicie z włoskich części.
22.07.1973r. Uruchomienie taśmy produkcyjnej w Bielsku-Białej. W tym roku FSM wykonuje 1500 sztuk Fiatów 126 p, w 1974 r. - 10 tysięcy aut.
07.1973r. Halę Montażową Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Bielsku Białej opuściło 60 sztuk Fiata 126p.
08.1973r. Od początku produkcji Halę Montażową Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Bielsku Białej opuściło 200 sztuk Fiata 126p.
12.1973r. Wyprodukowano już 1500 Fiacików.
08.02.1974r. Pierwszą partię nowoczesnych opon radialnych do PF 126p wyprodukowały Zakłady Opon Samochodowych "Stomil" w Dębicy.
11.1974r. Z Bielska ruszają do Włoch pierwsze silniki przeznaczone do montażu we włoskich Fiatach 126.
18.09.1975r. Uruchomienie produkcji Fiata 126p w Zakładzie nr2 w Tychach.
1975r. Maluch pojawił się na trasie Rajdu Polski, w tym samym roku uczestniczył też poza konkursem w Rajdzie Monte Carlo, a prowadzący go Sobiesław Zasada i Longin Bielak pokonali całą trasę.
03.02.1975r. Załoga Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Bielsku Białej wyprodukowała 100-tysięczny samochód osobowy.
08.02.1975r. Rozpoczął się rozruch urządzeń wielkiej odlewni w Skoczowie, która produkować będzie odlewy do PF 126p.
30.06.1975r. Produkcję nowego rodzaju szkła przeznaczonego do PF 126 rozpoczęła Huta Szkła Okiennego w Sandomierzu. Szkło klejone do samochodów osobowych sprowadzane było do tej pory z zagranicy.
31.07.1975r. Fabryka Łożysk Tocznytch w Kraśniku rozpoczęła produkcję łożysk do PF 126p.
1976r. Wprowadzenie do produkcji zmodernizowanego silnika o pojemności 650 cm3 modernizacja instalacji elektrycznej, wprowadzenie alternatora. Produkcja Fiatów 126 osiąga 80 tysięcy sztuk.
1977r. Wprowadzenie modelu Polski Fiat 126p z silnikiem 652cm3 dzięki czemu jego moc wzrosła z 23 (wersja 600cm3) do 24 KM.
08.06.1979r. Kontrakt "O sprzedaży i modernizacji samochodu 126" zawarty na 10 lat między PolMotem a FIAT-em przewiduje, że FSM staje się wyłącznym producentem modelu 126 dla sieci FIAT'a.
1980r. Wyprodukowano "malucha" nr 1 000 000. Wprowadzenie odmian 126 Red i 126 Brown.
22.04.1980r. W Fabryce Samochodów Małolitrażowych w Bielsku Białej wyprodukowano już milion samochodów. Od chwili uruchomienia fabryki z taśm montażowych zjechało ponad 700tys. samochodów Fiat 126p. FSM produkuje równeż samochody Syrena.
1982r. Wprowadzenie modelu PF 126E (obniżony poziom zużycia paliwa)
1985r. Wyprodukowano "malucha" nr 2 000 000.
04.1985r. Wprowadzenie modelu PF 126FL (face lifting) obejmującej głównie zmiany o charakterze kosmetycznym oraz dostosowującej auto do zmieniających się przepisów homologacyjnych EWG.
1987r. Wprowadzenie modelu Fiat 126p BIS (wcześniej określanego jako Restyling) z silnikiem 703cm3 jako przejściowego przed wprowadzeniem nowego auta.
1991r. Prezentacja modelu z nadwoziem cabrio.
1991r. Zakończenie produkcji samochodu Fiat 126p BIS z silnikiem 703cm3.
05.1992r. Wykupienie przez FIATA 90% akcji FSM w Tychach i Bielsku Białej.
20.07.1993r. Z linii montażowych schodzi 3.000.000 Fiat 126p.
05.09.1994r. Modyfikacja "malucha". Wprowadzenie modelu el opartego na podzespołach Cinquecento.
12.1996r. Wprowadzenie modelu Fiat 126 elx (katalizator spalin - norma EURO1)
01.1997r. Nadanie "fiacikowi" oficjalnej nazwy - "MALUCH".
1998r. 25 rok produkcji MALUCHA (Fiata 126)
01.1999r. Maluch zyskał zagłówki na tylnych siedzeniach.

Warto wiedzieć że:
Po raz pierwszy Fiat 126 został zaprezentowany w październiku 1972r. na salonie samochodowym w Turynie. W kilka dni później auto pokazano na warszawskim placu Defilad.
Pierwszego 126 ze znaczkiem "p" zmontowano w Bielsku-Białej 6 czerwca 1973r całkowicie z włoskich części. W kilkanaście dni później podczas święta Trybuny Robotniczej wylosowano na Stadionie Śląskim pięć Fiatów 126p. Były to pierwsze samochody, które trafiły do rąk prywatnych właścicieli. Pierwsza cena auta została ustalona na 69 tys zł. Średnia pensja wynosiła wówczas 3-4 tys zł. Pierwsze "maluchy", które pojawiły się na giełdzie sprzedawano po 110 tys zł Fiat 126 p uczestniczył w 1975 r. w 43 Rajdzie Monte Carlo, jednak poza konkursem. Pokonał całą trasę, auto prowadzili Sobiesław Zasada i Longin Bielak, testując olej "Selectol Special" W 1975 r Fiat 126 p pojawił się na trasie Rajdu Polski. W kraju stworzono specjalnie dla Fiatów 126 p odrębną klasę tzw. markową. Był to najtańszy samochód umożliwiający uprawianie sportów motorowych niezbyt zamożnym zawodnikom. W fabrycznym zespole startowali m.in. Wiesław Cygan, Miroslaw Ficoń, Robet Herba i Janusz Szerla.
Fiaty 126 p eksportowano. Okolo 700 tys samochodów wysłano do różnych krajów. FSM szczyciła się, że polskie maluchy jeżdżą po drogach Włoch, Jugosławii, RFN, Węgier, Francji, Chin, W.Brytanii, Czechosłowacji, Kuby, Belgii, Bułgarii, Szwajcarii, Grecji, Austrii, Holandii, Danii, Cypru, Chile i Nowej Zelandii (kolejność wg. udziału w eksporcie).

Pierwszy odcinek przygód Bolka i Lolka powstał w 1962 r. Nosił tytuł "Kusza". Od tego czasu zrealizowano ponad 150 siedmiominutowych odcinków. Nakręcono także filmy pełnometrażowe. Autorami wizerunku bielskich urwisów byli nie żyjący już Władysław Nehrebecki i Leszek Lorek oraz Alfred Ledwig. Filmy animowane z Bolkiem i Lolkiem znane były dzieciom na wszystkich kontynentach. Sprzedano je bez mała do stu krajów. Procesy sądowe wytaczane bielskiemu Studiu Filmów Rysunkowych w latach 80. przez jednego z pomysłodawców, Alfreda Ledwiga, uniemożliwiły studiu produkcję kolejnych serii. A Bolek i Lolek zapewne w tym czasie bardzo wydorośleli.

18 Bielski Batalion Desantowo-Szturmowy jest elitarną jednostką Wojska Polskiego. Od 1 stycznia 1998 roku stanowi odwód strategiczny Naczelnego Dowództwa SFOR. Bielscy komandosi są składnikiem NATO-wskiej dywizji sił natychmiastowego reagowania.