PRZYRODA

Zieleń miejska

Tereny zieleni miejskiej zajmują w Bielsku-Białej 272,6 ha, a tereny leśne około 2500 ha, stanowiąc odpowiednio ok. 2,21% oraz 20% ogólnej powierzchni miasta. Daje to w przeliczeniu na jednego mieszkańca 152 m² powierzchni terenów zielonych. Zieleń urządzoną na terenie miasta stanowią przede wszystkim chronione zabytkowe założenia zieleni parkowej, cmentarnej i przykościelnej oraz zieleńce, parki, skwery i bulwary ogólnodostępne o charakterze rekreacyjnym i estetycznym. Na terenie Bielska-Białej występują również obszary zieleni towarzyszącej zabudowaniom, ogródkom działkowym i zieleni izolacyjnej wokół tras komunikacyjnych. Na terenie miasta istnieje 36 cmentarzy, z czego większość pochodzi z XIX w. i pierwszej połowy XX w.

Zieleń miejska w Bielsku-Białej

Typ zieleni	Powierzchnia w ha	% ogólnej powierzchni miasta
Ogródki działkowe	170,76	1,4
Parki i zieleńce	61,54	0,51
Cmentarze	34,30	0,3
Łącznie	272,6	2,21

Parki i cmentarze

Park Słowackiego jesienią.

Aleja drzew na Cmentarzu żydowskim.

• Park Słowackiego – na Dolnym Przedmieściu, między ulicami Słowackiego a Chopina, w sąsiedztwie Bielskiego Centrum Kultury; został założony w 1898 r. jako "Park Jubileuszowy im. Cesarza Franciszka Józefa I";

• Park Włókniarzy – na Żywieckim Przedmieściu, między ulicą Partyzantów a rzeką Białą; został założony w 1899 r. jako "Planty Blichowe";

• Park nad rzeką Białą – między rzeką Białą a ratuszem; powstał w końcu XIX wieku; najciekawszym elementem parku jest głaz narzutowy z czasów epoki lodowcowej podarowany miastu Białej w 1908 r.

• Bulwary Straceńskie – na Leszczynach, wzdłuż ulicy Górskiej; park usytuowany wzdłuż potoku Straconka jest bardzo popularnym wśród bielszczan miejscem wypoczynku i rekreacji

• Park Strzygowskiego – wzdłuż ul. Partyzantów (za ul. Bora-Komorowskiego), na tzw. Stawach; niegdyś popularne kąpielisko rzeczne na Białej (dziś rzeka jest zbyt zanieczyszczona);

• Park Rosta – między Obszarami a Kępą Hałcnowską (w rejonie ul. Niepodległości);

• Park Wypoczynku Niedzielnego – w Wapienicy, w rejonie ulic Jaworzańskiej, Telimeny i Tadeusza, w sąsiedztwie stadionu LKS Zapora Wapienica;

Ponadto w Bielsku-Białej znajduje się liczne parki dworskie, fabrykanckie i willowe, zlokalizowane w sąsiedztwie d. pałaców i XIX-wiecznych willi, z ciekawymi okazami drzew, często egzotycznymi ^[16]. W rejestrze zabytków znajduje się sześć tego typu parków. Enklawę dzikiej przyrody w centrum Bielska-Białej stanowią cmentarze. Szczególne walory przyrodnicze posiadają jednak tylko dwa z nich:

• Stary Cmentarz Ewangelicki, założony w 1833 r., zlokalizowany na Bielskim Syjonie
• Cmentarz żydowski, założony w 1849 r., zlokalizowany w Aleksandrowicach

Występują na nich liczne drzewa o wymiarach pomnikowych, oplecione dodatkowo przez bluszcz. Nagrobki, mury i alejki obrośnięte są wieloma gatunkami roślin, a z rzadk odwiedzane nekropolie stanowią oazę dla licznych ptaków. Pojawiają się również ślady bytowania drobnych ssaków.

Obszary chronione

Widok z Jeziora Wielka Łąka w Dolinie Wapienicy na rezerwat przyrody Jaworzyna

Pomnik przyrody – głaz narzutowy w postaci czerwonego granitu skandynawskiego z okresu zlodowacenia w parku obok ratusza

Udział obszarów chronionych w powierzchni Bielska-Białej wynosi 35,8%. Daje to miastu trzecie, po Koszalinie i Kielcach, miejsce w Polsce.Większość terenów górskich w granicach Bielska-Białej leży w obrębie dwóch parków krajobrazowych: Parku Krajobrazowego Beskidu Małego i Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego.

W granicach miasta znajduje się cztery zespoły przyrodniczo-krajobrazowe:

• Dolina Wapienicy (data zał. 1990, pow. 1510 ha)
• Cygański Las (data zał. 1997, pow. 593 ha)
• Sarni Stok (data zał. 2002, pow. 11 ha)
• Gościnna Dolina (data zał. 2006, pow. 39 ha)

Dolina Wapienicy jest też pierwszym w Polsce miejscem, gdzie wprowadzono w życie ideę parku ekologicznego, czyli połączenia ochrony przyrody z edukacją ekologiczną opartą na jej bezpośrednim doświadczaniu i zaangażowaniu społecznym na jej rzecz ^[16].

W Bielsku-Białej ustanowiono dwa rezerwaty przyrody:

• Stok Szyndzielni (data zał. 1953, pow. 54,96 ha)
• Jaworzyna (data zał. 2003, pow. 40,03 ha)

Ponadto istnieją dwa użytki ekologiczne :

• Uroczysko Jasionka (data zał. 2003, pow. 1,10 ha, dzieln. Wapienica)
• Żabiniec (data zał. 2006, pow. 0,7986 ha, dzieln. Mikuszowice)

Bielsko-Biała posiada 62 pomniki przyrody ^[15], w tym:

• 52 pojedyncze drzewa
• 9 skupisk drzew
• 1 głaz narzutowy

Obecnie projektowane są w Bielsku-Białej kolejne obszary chronione ^[16]:

• zespoły przyrodniczo-krajobrazowe: Bark, Dolina Białej, Dolina Złotego Potoku, Jeżynowa Dolina, Grodzisko, Trzy Lipki, Straconka
• rezerwaty przyrody: Barbara, Klimczok, Kołowrót, Las Gryndy, Leśne Wąwozy, Nad Kromparkiem, Piekielny
• użytki ekologiczne: Blachurowy Staw, Hałcnowskie Stawy, Diable Młyny, Nyczowe Stawy, Stawy Komorowickie, Storczykowe Łąki

Zanieczyszczenia środowiska

Bielsko-Biała należy do miast o stosunkowo dużym zanieczyszczeniu środowiska. W mieście emitowanych jest 2% zanieczyszczeń pyłowych i 1,7% zanieczyszczeń gazowych województwa śląskiego. Poziom zanieczyszczenia środowiska od 1991 r. stopniowo się zmniejsza. Największy wpływ na zanieczyszczenie powietrza mają lokalne kotłownie CO używane w gospodarstwach domowych oraz MŚP spalające węgiel w celach grzewczych i technologicznych. Utrzymanie na obszarze Śródmieścia tradycyjnych rozwiązań z indywidualnymi kotłowniami węglowymi, koksowymi i gazowymi powoduje pogarszanie się stanu środowiska w tej części miasta i może być przyczyną przekraczania dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń powietrza, co grozi konsekwencjami w postaci negatywnego oddziaływania na ludzi i budowle, w szczególności na zabytki.Źródłami zanieczyszczenia powietrza w Bielsku-Białej są również komunikacja samochodowa oraz energetyka, szczególnie niska emisja z lokalnych systemów grzewczych. Zanieczyszczenia wynikające z ruchu motoryzacyjnego koncentrują się w rejonach zwartej, wysokiej zabudowy miejskiej (w tzw. kanionach ulicznych). Istniejąca obecnie organizacja ruchu pojazdów samochodowych na terenie Bielska-Białej jest niekorzystna i sprzyja powstawaniu zjawiska smogu fotochemicznego. Nie bez znaczenia jest także emisja pochodzenia energetycznego z obszarów sąsiednich (GOP, ROW, Zagłębie Ostrawsko-Karwińskie) oraz z procesów technologicznych realizowanych w zakładach przemysłowych.Wody przepływających przez miasto rzek są silnie lub ponadnormatywnie zanieczyszczone szkodliwymi substancjami. Pomimo złej oceny jakości wód rzeki Białej, badania wykazały stopniową poprawę wskaźników fizykochemicznych. Podobnie wygląda sytuacja wód podziemnych. Najbardziej zagrożone zanieczyszczeniem są wody czwartorzędowego poziomu wodonośnego w dolinie Białej, Wapienicy i ich dopływów.