Choć historia Bielska-Białej sięga XIII wieku, większość zabytków pochodzi z XIX stulecia, kiedy miasto, wtedy jeszcze podzielone formalnie na dwa organizmy, stało się ważnym ośrodkiem przemysłowym i znacznie się rozrosło. Obiekty zabytkowe są różnorodne stylowo, przy czym dominują formy historyzmu – neogotyk, neorenesans, neobarok i eklektyzm – a w mniejszym stopniu również klasycyzm oraz secesja. W dwudziestoleciu międzywojennym powstały liczne budowle modernistyczne, a w okresie powojennym socrealistyczne. Pozostałe style architektoniczne reprezentują przede wszystkim budowle sakralne.
Zabytkowe zespoły architektoniczne i urbanistyczne
- średniowieczny układ urbanistyczny Starego Miasta wraz z zabudową pochodzącą głównie z XVIII w.
- Bielski Syjon – klasycystyczne założenie urbanistyczne, powstałe po 1781 r. jako dzielnica ewangelicka
- Grodzisko w Starym Bielsku – pozostałość XI-wiecznej osady rzemieślniczej
- modernistyczne osiedle mieszkaniowe w rejonie ul. Bohaterów Warszawy i S. Grota-Roweckiego z lat 1934-1937
- osiedle robotnicze przy ul. Michałowicza z lat 1909-1911
Zamki, pałace i dwory
- Zamek książąt Sułkowskich, który powstał w XIII w. i pełnił funkcję rezydencji Piastów cieszyńskich, a później właścicieli państwa bielskiego.
- Dwór Lipnicki – d. rezydencja starostów lipnickich, powstała w XVI w.
- klasycystyczny Dwór Pruszyńskich z końca XVIII w., położony w Hałcnowie.
Kościoły
- Katedra św. Mikołaja, zbudowana w latach 1443-1447, obecny kształt uzyskała w latach 1909-1911
- neogotycki Kościół Zbawiciela – katedra ewangelicka, zbudowana w latach 1782-1790
- obok znajduje się jedyny w Polsce pomnik Marcina Lutra z 1900 r.
- barokowy Kościół Opatrzności Bożej z II poł. XVIII w., ze słynną amboną w kształcie łodzi św. Piotra
- klasycystyczny ewangelicki Kościół Marcina Lutra
- gotycki Kościół św. Stanisława w Starym Bielsku
- drewniany Kościół św. Barbary w Mikuszowicach
- późnogotycki Kościół garnizonowy św. Trójcy z lat 1604-1608
- ewangelicki Kościół Jana Chrzciciela w Starym Bielsku, zbudowany w stylu klasycystycznym latach 1818-1827
- barokowy Kościół Nawiedzenia NMP w Hałcnowie z lat 1777-1784 – sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej
- neogotycki Kościół Matki Boskiej Pocieszenia w Straconce z lat 1872-1873
- neogotycki Kościół Narodzenia NMP w Lipniku z 1893 r.
- Kościół św. Małgorzaty w Kamienicy, zbudowany w stylu neogotyckim i neoromańskim w latach
1897-1898 - neogotycko-modernistyczny katolicki Kościół Jana Chrzciciela w Komorowicach z lat 1929-1931
Kamienice, wille i obiekty użyteczności publicznej
- neorenesansowy Ratusz zbudowany w latach 1895-1897
- Dworzec Główny PKP zbudowany w stylu austriackich dworców prowincjonalnych w 1890 r.
- klasycystyczno-palladiański Teatr Polski z 1890 r.
- józefińska zabudowa ulicy 11 Listopada – głównego deptaku miasta, powstałego jako część traktu środkowogalicyjskiego
- secesyjna Kamienica Pod Żabami z 1905 r.
- Poczta Główna z 1898 r.
- neorenesansowy Hotel President z 1893 r.
- neobarokowo-klasycystyczny Hotel Pod Orłem z 1905 r.
- kamienice mieszczańskie przy ul. 3 Maja, powstałe w latach 1890-1913
- XVIII-wieczne domy sukienników przy ul. Sobieskiego i Cieszyńskiej, w tym drewniany Dom Tkacza, siedziba oddziału bielskiego muzeum
- Kamienica Patria z 1889 r. o cechach neorenesansowych i neobarokowych
- barokowa Kamienica Kałuży przy pl. Chrobrego z II poł. XVIII w.
- gmach Sądu Rejonowego, a niegdyś Izraelickiej Gminy Wyznaniowej z 1904 r.
- neobarokowy gmach Bielskiej Szkoły Przemysłowej z 1912 r.
- neobarokowa Kamienica Burdy przy ul. 11 Listopada z lat 1892-1893
- neorenesansowy Gmach Szkół Średnich przy ul. Słowackiego z 1883 r.
- Gmach I Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika z lat 1925-1927
- liczne wille fabrykanckie z XIX w. i pocz. XX w., m.in.:
- neobarokowa Willa Rosta przy ul. Komorowickiej z 1903 r., mieszcząca Wojewódzką Bibliotekę Pedagogiczną
- neorenesansowa Willa Sixta przy ul. Mickiewicza z 1883 r., mieszcząca rektorat Akademii Techniczno-Humanistycznej
- neorenesansowa Willa Korna przy ul. Mickiewicza z 1883 r.
- neobarokowo-secesyjna Willa Schneidera przy ul. Mickiewicza z 1904 r.
- neobarokowa Willa Bathelta przy ul. 1 Maja z 1902 r.
- neobarokowa Willa Steffana przy ul. 1 Maja z 1901 r.
- neorensansowa Willa Wiesnera przy ul. Sobieskiego z końca XIX w.
- Willa barona Klobusa (tzw. "Dworek") przy ul. Żywieckiej z 1870 r.
- neorenesansowa Willa Rosnera przy ul. Legionów z 1889 r.
- Willa Wolfa przy ul. Lompy z 1920 r.
- Willa Matusiaka przy ul. Sobieskiego z 1924 r.
- gmach Banku Gospodarstwa Krajowego przy ul. Stojałowskiego z 1923 r.
- neoromańsko-secesyjny gmach Kolegium Nauczycielskiego przy ul. Legionów z lat 1897-1898
- modernistyczny gmach Komunalnej Kasy Oszczędności (dziś bank ING) przy pl. Chrobrego zbudowany w 1938 r.
- d. Dom Cechowy przy pl. Wolności, zbudowany w stylu późnobarokowym w 1812 r.
- klasycysyczny Dwór Thomkego, d. zajazd zbudowany w końcu XVIII w.
- gmach Narodowego Banku Polskiego z 1930 r.
- dworek Mänhardta przy ul. 1 Maja z pocz. XIX w.
- modernistyczny gmach Straży Pożarnej przy ul. Grunwaldzkiej z 1928 r.
- modernistyczny Dom Oficerski przy ul. Sobieskiego z 1928 r.
- neorenesansowe budynki Szpitala Ogólnego im dr. E. Wojtyły z lat 1891-1893
- secesyjne budynki Beskidzkiego Centrum Onkologii z lat 1910-1912
- Dom Żołnierza zbudowany w stylu zakopiańskim w 1915 r.
- drewniana leśniczówka w Lipniku Górnym z 1884 r.
Architektura przemysłowa
- d. fabryka sukna Büttnerów budowana od 1868 r., siedziba Muzeum Techniki i Włókiennictwa
- zespół fabryczno-willowy Bogmar przy ul. Partyzantów z 1870 r., dziś centrum handlowe
- gazownia miejska z 1860 r., rozbudowana w 1914 r.
- budynek d. elektrowni miejskiej przy ul. Partyzantów z 1893 r.
- fabryka maszyn włókienniczych Befama przy ul. Powstańców Śląskich rozbudowywana od 1851 r.
- d. hale Polmosu przy ul. Stojałowskiego, zbudowane w 1851 r. w stylu neorenesansowym
- d. fabryka sukna K. Hessa przy ul. Piłsudskiego z 1869 r.
Cmentarze
- Cmentarz ewangelicki w Białej (ul. Piłsudskiego) z 1783 r.
- Cmentarz katolicki przy ul. Cmentarnej z 1790 r.
- Stary Cmentarz Ewangelicki z 1833 r.
- Cmentarz żydowski z 1849 r.
- Cmentarz katolicki przy ul. Grunwaldzkiej z 1884 r.
- Nowy Cmentarz Ewangelicki z 1911 r.
- Cmentarz wojskowy w Aleksandrowicach z 1921 r.
- Cmentarz Żołnierzy Radzieckich z 1948 r.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz