Miasto na prawach powiatu w Polsce południowej, w województwie śląskim, na Pogórzu Śląskim, u stóp Beskidu Małego i Beskidu Śląskiego, nad rzeką Białą. Jest stolicą powiatu bielskiego, Euroregionu Beskidy, diecezji bielsko-żywieckiej kościoła rzymskokatolickiego i diecezji cieszyńskiej kościoła ewangelicko-augsburskiego, a także głównym miastem aglomeracji bielskiej. Bielsko-Biała formalnie powstało 1 stycznia 1951 r. z połączenia położonego na Śląsku Cieszyńskim Bielska, o którym pierwsza wzmianka pochodzi z 1312 r. oraz małopolskiej Białej założonej w końcu XVI w. W latach 1975-1998 miasto było stolicą województwa bielskiego. Bielsko-Biała pełni funkcję głównego ośrodka administracyjnego, przemysłowego, handlowo-usługowego, akademickiego, kulturalnego i turystycznego regionu zwanego potocznie Podbeskidziem. Jest jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo miast Polski (m.in. 4,8% bezrobocia). Stanowi także ważny w skali kraju węzeł drogowy i kolejowy. Miasto jest członkiem m.in. Związku Miast Polskich. Według danych z 30 czerwca 2008, Bielsko-Biała miało 175 476 mieszkańców (22 miejsce w Polsce). Powierzchnia miasta wynosi 124,51 km² (18 miejsce w Polsce).
Geografia
Bielsko-Biała znajduje się w południowej części województwa śląskiego, na pograniczu historycznych regionów: Śląska Cieszyńskiego (dzielnice lewobrzeżne) i Małopolski, a ściślej ziemi krakowskiej (dzielnice prawobrzeżne). Większa część Bielska-Białej leży na Pogórzu Śląskim, które jest częścią makroregionu Pogórza Zachodniobeskidzkiego. Teren miasta wchodzi w skład Działu Bielskiego i Działu Pisarzowickiego – mikroregionów Pogórza Śląskiego [4]. W granicach administracyjnych Bielska-Białej (w dzielnicach południowych [5]) znajdują się także masywy górskie Beskidu Małego i Beskidu Śląskiego. Współrzędne geograficzne dla centrum miasta [6] wynoszą 49° 49′ 23″ szer. geogr. płn. i 19° 02′ 53″ dł. geogr. wsch. Powierzchnia Bielska-Białej wynosi 124,51 km², w tym:
* tereny mieszkaniowe: 16,4%* tereny usług: 2,6%
* tereny przemysłowo-składowe: 3,6%
* tereny komunikacyjne: 11%
* tereny rolne: 14,6%
* tereny leśne: 24,2%
* zieleń miejska: 2,2%
* tereny pozostałe: 25,4%
Miasto stanowi 1,01% powierzchni województwa i 0,04% powierzchni kraju. Zobacz więcej w artykule Ludność i powierzchnia Bielska-Białej, w sekcji Powierzchnia Bielska-Białej. Rozciągłość miasta w kierunku równoleżnikowym wynosi 13 km, a południkowym 17,5 km. Bielsko-Biała graniczy:
* od północy z miastem Czechowice-Dziedzice i Gminą Bestwina (Bestwina i Janowice)* od wschodu z gminą Kozy i Międzybrodziem Bialskim w Gminie Czernichów
* od południa z Gminą Wilkowice (Wilkowice i Bystra), Szczyrkiem (w górach) i Brenną (w górach)
* od zachodu z Jaworzem i Gminą Jasienica (Jasienica, Międzyrzecze Górne i Mazańcowice)
Miasto znajduje się (w linii prostej) 31 km od granicy z Republiką Czeską [9] i 35 km od granicy ze Słowacją .
Ukształtowanie powierzchni
Ukształtowanie powierzchni Bielska-Białej jest dość zróżnicowane. W granicach administracyjnych miasta znajdują się tereny wyżynne (Pogórze Śląskie), jak i górskie (Beskid Śląski, Beskid Mały). Centrum miasta znajduje się na wysokości 313 m n.p.m. Najniższym punktem są Stawy Komorowickie znajdujące się na wysokości 262 m n.p.m., natomiast najwyższym szczyt liczącego 1117 m n.p.m. Klimczoka w Beskidzie Śląskim. Pogórze Śląskie zbudowane jest z mało odpornych na denudację serii fliszowych z wkładkami wapieni i cieszynitów. Złożona struktura podłoża geologicznego ścięta jest przez równinę denudacyjną obniżającą się od 400-450 m n.p.m. u podnóża progu Beskidu Małego i Beskidu Śląskiego do 280-300 m n.p.m. na granicy Kotliny Oświęcimskiej. Powierzchnię pogórza pokrywają gliny, na których rozwinęły się zespoły gleb o średniej produkcyjności [4]. Dominują gleby brunatnoziemne. Na ograniczonych powierzchniach występują gleby płowe. Do niewielkich powierzchni ogranicza się zasięg gleb bielicowych, rozwiniętych na bezwęglanowych i bardzo przepuszczalnych zwietrzelinach. Gleby deluwialne, związane z łagodnie nachylonymi podnóżami stoków, występują w wielu obszarach, których łączna powierzchnia jest niewielka. Podobną cechą odznaczają się gleby aluwialne w dnach dolin.Wyżynna część Bielska-Białej składa się z kilkudziesięciu wzgórz, porozdzielanych dolinami rzek i potoków, z których centralną jest dolina Białej. Najwyższymi bielskimi wzgórzami są Hałcnowska Góra (404 m n.p.m.), Cieńciałowa Kępa (390 m n.p.m.), Malowany Dworek (390 m n.p.m.) i Trzy Lipki (386 m n.p.m.). Beskid Śląski zbudowany jest z masywnych piaskowców godulskich i istebniańskich. W części południowej góry zbudowane są z fliszu magurskiego. Występują tu złoża mineralne: piaskowce, wapienie i kruszywa naturalne. Duże znaczenie mają piaskowce godulskie, które występują tu w dwóch rodzajach: godulskie środkowe oraz godulskie dolne. Znajdują się tu również źródła wód mineralnych. Beskid Mały zbudowany jest z płaszczowin: podśląskiej i śląskiej. Składa się w 95% z piaskowców godulskich. Geologicznie jest jednorodny z Beskidem Śląskim.Pasma Beskidów rozdziela szeroka na 5 km Brama Wilkowicka łącząca Pogórze Śląskie z Kotliną Żywiecką. W granicach administracyjnych miasta znajduje się 17 szczytów górskich:
* Cuberniok* Dębowiec
* Górna Równia
* Klimczok
* Kołowrót
* Kopany
* Kozia Góra
* Łysa Góra
* Mokry Groń
* Palenica
* Pod Błatnią
* Przykra
* Równia
* Stołów
* Szyndzielnia
* Trzy Kopce
* Wysokie
Na południowo-zachodnich stokach Stołowa znajduje się Jaskinia w Stołowie, której korytarze liczą 21 m. W 2003 r. na stokach Stołowa odkryto również wejście do Jaskini Głębokiej w Stołowie. Odkrycie tej jaskini zostało uznane za jedno z największych osiągnięć speleologicznych ostatnich lat w Polsce. Z długością 554 m i głębokością 25 m jest jedną z największych jaskiń polskich Karpat fliszowych. Kilka mniejszych jaskiń znajduje się także w rejonie Klimczoka. Główną rzeką przepływającą przez miasto jest Biała, prawy dopływ Wisły o długości 28,6 km. Od średniowiecza stanowi granicę Śląska i Małopolski. W roku 1457 stała się granicą państwową między Czechami a Polską, która była aż do 1772 r. Odtąd aż do 1918 r. odgraniczała Śląsk Austriacki od Galicji, a później województwo śląskie od krakowskiego. Funkcję graniczną straciła dopiero w 1951 r., kiedy połączono Bielsko i Białą Krakowską w jeden organizm. Dopływami Białej są potoki, w dolinach których rozlokowały się wsie, a dziś dzielnice miasta:
* Dębowiec* Kamieniczanka
* Kromparek
* Krzywa
* Niwka
* Olszówka
* Potok Starobielski
* Straconka
Drugą ważną rzeką jest Wapienica, prawy dopływ Iłownicy o długości 20,6 km. Jej główne dopływy to Barbara, Rudawka i Żydowski Potok. Od 1895 r. Wapienica, prowadząca wody I klasy czystości stanowi główne ujęcie wody dla bielskich wodociągów. W 1932 r. w górnym biegu Wapienicy, u ujścia Barbary zbudowano zaporę wodną im. I. Mościckiego, a w wyniku spiętrzenia wód rzeki powstało sztuczne jezioro Wielka Łąka, które służy wyłącznie jako ujęcie wody. Inne rzeki i strumienie w Bielsku-Białej to:
* Słonnica i jej dopływ Suchy Potok, przepływające przez Hałcnów* Złoty Potok w Lipniku – dopływ Niwki
* Niper – skanalizowany dopływ Białej, płynący m.in. pod pl. Chrobrego
* Sikornik – częściowo skanalizowany dopływ Białej, rozgraniczający Górne i Żywieckie Przedmieście
* Potok Mireckiego w Aleksandrowicach i Ruciana w Kamienicy – dopływy Kamieniczanki
* Potok Zajazdowy – dopływ Białej płynący przez ZPK Sarni Stok
* Mraźnica, Zimny Potok i Pasternik w Straconce – dopływy Straconki
Wiele, głównie w górskiej części miasta, jest także niewielkich, bezimiennych cieków wodnych. Największym skupiskiem stawów w Bielsku-Białej są Stawy Komorowickie położone w północnej części Komorowic, nad rzeką Białą. Sąsiadują ze Stawami Bestwińskimi, położonymi w Gminie Bestwina. Mniejszymi skupiskami stawów są Stawy Barkowskie i Stawy Nyczowe nad Kromparkiem, Stawy Hałcnowskie nd Słonnicą oraz grupa stawów nad Rudawką w zachodniej Wapienicy.
Klimat
Klimat Bielska-Białej cechuje się dużym zróżnicowaniem, ponieważ obszar miasta znajduje się w obrębie dwóch dzielnic klimatycznych – podkarpackiej (pogórza) i karpackiej (gór). Klimat wykazuje wyraźną zależność od czynników cyrkulacyjnych. Wyraża się to m.in. dużą nieregularnością stanów pogody i znacznymi wahaniami temperatur w ciągu roku. Największy wpływ na kształtowanie się pogody w mieście wywierają masy powietrza znad Atlantyku. Najczęściej występują wiatry zachodnie oraz południowo-zachodnie. W zimie częściej występują wiatry południowo-zachodnie i południowe, natomiast latem zachodnie i północno-zachodnie. Spory odsetek wiatrów południowych stanowią wiatry halne, obserwowane najczęściej zimą. Największe zachmurzenie na terenie Bielska-Białej występuje w miesiącach od listopada do stycznia. Najmniejszym średnim zachmurzeniem oraz najczęstszym występowaniem dni słonecznych cechuje się koniec lata i początek jesieni . Temperatura powietrza uwarunkowana jest przede wszystkim dopływem określonych mas powietrza, natomiast jej zróżnicowanie przestrzenne jest związane z rzeźbą terenu. Temperatura na obszarze miasta obniża się wraz ze wzrostem wysokości, stopniowo ku południu (średnio o 0,5°C na 100 m). Wartość średniej temperatury powietrza zmienia się w granicach od 4 (w partiach grzbietowych Beskidów) do ok. 8°C (w centrum). Najwyższe wartości średniej temperatury przypadają na lipiec (19°C), najmniejsze natomiast na styczeń (-3°C). Okres bezprzymrozkowy trwa na pogórzu średnio 175 dni, w górach o ponad miesiąc krócej. Mgły występują średnio przez 40-50 dni w roku. Największą ilość opadów deszczu przynoszą wiatry zachodnie, północno-zachodnie i północne, najmniejszą – południowe. Najwyższe miesięczne sumy opadów notuje się w czerwcu, najniższe w styczniu i lutym. Opady śniegu występują od listopada do kwietnia, przy czym największą liczbę dni z opadem śniegu notuje się w styczniu [13]. Pokrywa śnieżna jest bardzo zróżnicowana, ponieważ w granicach administracyjnych miasta znajdują się tereny górskie. Roczna liczba dni z pokrywą śnieżną waha się w granicach od około 70 dni w dzielnicach północnych do ponad 200 w szczytowych partiach Beskidów. Maksymalną grubość pokrywy śnieżnej zanotowano w Bielsku-Białej w latach 60. i wynosiła ona 55 cm .
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz