Parafialny kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Opatrzności Bożej jest kolejnym zabytkiem Bielska-Białej. Zbudowany w latach 1760-69 według projektu Jana Józefa Polaczka przez Gottfryda Bergera i Jana Fiebera w stylu barokowym, przy wydatnej pomocy patrona, starosty lipnickiego Alojzego Brühla. W 1786 r erygowana została przy nim parafia. Ostateczne zakończenie budowy nastąpiło w 1792 roku, poświęcenia świątyni dokonał biskup tarnowski Florian Janowski. Pierwotny kościół złożony z kwadratowej nawy z dwoma małymi wieżami był dwukrotnie przebudowywany w XIX wieku: w latach 1849-50 dobudowano drugą część nawy, galerie boczne i nowe prezbiterium, a w latach 1886-87 według projektu E. Rosta podwyższono wieże, poszerzono chór muzyczny i zmieniono wygląd fasady, przydając jej zegar wieżowy. Tak przebudowaną świątynię poświęcił w 1889 roku biskup krakowski Albin Durajewski. W 1894 roku od strony północnej dobudowano Ogrojec. Kościół gruntownie odnowiono w latach 1975-77. Kościół reprezentuje styl późnobarokowy z wyraźnymi wpływami neobaroku z XIX wieku. Posiada cenne rokokowe wyposażenie z 2 połowy XVIII wieku w postaci: ambony w kształcie łodzi rybackiej płynącej pod znakiem krzyża (symbol łodzi Piotrowej) z Judaszem w pysku ryby; chrzcielnicy na tle nastawy ołtarzowej ze sceną chrztu Chrystusa w rzece Jordan i postacią Boga Ojca w otoczeniu aniołów u góry; 4 posągów ołtarzowych św. Jana Chrzciciela, Pawła, Piotra i Zachariasza; 4 ołtarzy bocznych z posągami świętych z 1889 roku oraz 4 obrazów świętych na galeriach bocznych. Świątynia powstała na miejscu istniejącej od 1708 roku drewnianej kaplicy pod tym samym wezwaniem ufundowanej przez kupca Baltazara Damka, późniejszego pierwszego burmistrza Białej. Do 1773 roku kaplica znajdowała się pod opieką misji jezuickiej. Na przełomie XIX i XX wieku świątynia stała się także miejscem polsko-niemieckiej walki narodowościowej (walka o napisy, msze święte i uroczystości polskie) zakończonej zmajeryzowaniem świątyni przez ludność polską po 1918 roku.
Kolejną świątynią jest kościół ewangelicko - augsburski pod wezwaniem Zbawiciela, wybudowany w latach 1782-90, spalony w 1808 roku i odbudowany, z wieżą wzniesioną w latach 1881-82 (nowa) i 1895-96 (wysoka wieża z półokrągłymi wieżyczkami po bokach) w stylu neogotyckim według projektu architekta Henryka Festla z Wiednia. Wewnątrz wystrój i wyposażenie neogotyckie z ćw. XIX wieku; arkadowe, dwupiętrowe empory, filary wiązkowe, ołtarz w postaci kamiennej mensyotoczonej balustradą, z ustawionymi na niej 4 kolumnami podtrzymującymi ambonę nakrytą okrągłym baldachimem z iglicą. Przed ołtarzem obraz Ukrzyżowanie Chrystusa z 1867 roku namalowany przez D. Penthera, chrzcielnica ze stożkową pokrywą, garnitur neogotyckich krzeseł i foteli. Zwracają uwagę piękne organy z 1881 roku, 4 neogotyckie żyrandole i interesująca, wystawiana w gablotach kolekcja polskich starodruków protestanckich z Brzegu i Cieszyna - biblie, kancjonały, katechizmy, postylle oraz rękopisy z XXII - XX wieku. W kruchcia kaplica poświęcona pamięci pastorów ze Śląska Cieszyńskiego i Polski zamordowanych w niemieckich obozach koncentracyjnych w latach 1939-45. Zbór bielski, który od 1810 roku był siedzibą superintrendentury śląskiej, odgrywał i odgrywa obok zboru cieszyńskiego czołową rolę w życiu ewangelików Śląska Cieszyńskiego. Dla krainy tej charakterystyczna jest dwuwyznaniowość (katolicy - ewangelicy) datująca się od czasów Reformacji. Osobliwością Bielska-Białęj jest przy tym fakt istnienia na jego terenia aż 3 czynnych kościołów ewangelickich. Obecnie zbór bielski jest siedzibą biskupa Diecezji Cieszyńskiej Kościoła Ewangelicko - Augsburskiego. Warto odnotować, iż wybitnym pastorem bielskim był w latach 1914-45 dr Ryszard Lebgner, redaktor, wydawca źródeł historycznych, historyk i miłośnik miasta.
Na wysokości 307 metrów n.p.m. położony jest najcenniejszy zabytek Bielska-Białej - kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem świętego Stanisława. Wybudowany został w 2 połowie XIV wieku z fundacji księcia cieszyńskiego Przemysława I Noszaka (1358-1407) jako ofiara dla miasta i wsi Bielska; około 1446 roku zamieniony na filię miejskiej parafii świętego Mikołaja, ponownie parafialny od 1953 roku. Tradycja podaje, że parafia i pierwszy kościół starobielski powstały w tym miejscu już w latach 1131-35 (datę tę upamiętnia tablica nad wejściem) z fundacji słynnego możnowładcy śląskiego Piotra Włostowica w dawnym pogańskim gaju dębowym. Współczesne badania nie wykluczają istnienia przed obecną świątynią drewnianej budowli. Znamienne jest wezwanie kościoła - święty Stanisław był już wówczas patronem sąsiedniej diecezji krakowskiej i Królestwa Polskiego, co świadczyłoby o związkach politycznych księcia-fundatora z Polską (zarazem dyplomaty króla czeskiego Karola IV). W latach 1560-1654 był przejściowo użytkowany przez protestantów w związku z uznaniem luteranizmu za oficjalne wyzwanie Księstwa Cieszyńskiego. Budowla miała początkowo murowaną tylko (mniejszą) nawę, dzwonnica do XV wieku była drewniana (być może wolnostojąca). Odnowiona w latach 1830-33 przez ks. Mateusza Oppolskiego z dobudowaniem nowej kaplicy zmarłych w miejsce starej (z lewej strony wieży) i podwyższeniem dachu i wieży. W 1893 roku nałożono obecny mały hełm z iglicą. W latach 1929-30 dokonano konserwacji cennego obiektu, podczas której odkryto najstarsze malowidła z XIV wieku. Jest to typowy wiejski kościółek gotycki o skromnej architekturze, orientalny, zbudowany z łamanego kamienia i cegły, otynkowany, jednonawowy, z gotyckimi szkarpami podporowymi i oknami z maskwerkami od wewnątrz. Dach łamany, dwuczęściowy; wieża (25 metrów) z ostrołukowymi okienkami, w niej niezwykle cenny dzwon z 1555 roku z plakietką Ukrzyżowania. W kościele zachowało się kilka gotyckich, kamiennych portali z XIV - XV wieku, od strony zachodniej drzwi z datą 1857. Najcenniejszą częścią budowli jest gotyckie prezbiterium, zamknięte pięciobocznie, ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Ceglane żebra pokryte są dekoracją gotycką ze zwornikami (w jednym wyraźny orzeł piastowski) i wspornikami (jeden w kształcie ludzkiej głowy). Natomiast pola między żebrami wypełnione są renesansowymi malowidłami - kasetonami i rozetami. Ściany prezbiterium posiadają aż cztery warstwy cennych polichromii, z których najważniejsza jest, odkryta w obszernych fragmentach polichromia gotycka z ćw. XIV wieku, malowana być może przez śląskich artystów z Nysy pod wyraźnym wpływem tzw. Trzeciego stylu malarskiego czeskiego. Składa się z następujących przedstawień: a apsydzie postacie 6 aniołów z atrybutami Męki Pańskiej i 4 nieokreślonych świętych biskupów oraz 4 świętych - Wacława, Zygmunta (jako rycerza), Wawrzyńca i Szczepana. U góry na ścianie północnej sceny: Pojmanie Chrystusa, Zwiastowanie NMP; na ścianie południowej Niesienie Krzyża, Złożenie do grobu, Zmartwychwstanie oraz postacie 4 świętych - Barbary, Katarzyny, Elżbiety i Doroty. Na ścianie tęczy postacie Matki Boskiej i świętej Weroniki, Marii Salomei i Franciszka z Asyżu. Pozostałe fragmenty polichromii pochodzą z epoki renesansu (około połowy XVI wieku) w postaci dekoracji groteskowej, baroku (po 1660 roku w znacznej mierze usunięta w 1930 roku) - są to na ścianie północnej sceny: Ostatnia Wieczerza, Chrystus w Ogrójcu, Chrystus przed Piłatem, Koronowanie cierniowa koroną, Niesienie Krzyża oraz z czasów rokoka (2 połowa XVIII wieku) - są to dwie sceny w apsydzie - Ukrzyżowanie i Zmartwychwstanie.Na ścianie tęczy nawy dokonano w ostatnich latach sensacyjnych odkryć scen figuralnych z połowy XVI wieku: Męczeństwa świętej Urszuli i jej towarzyszek płynących statkiem po Renie z rąk Hunów oblegających Kolonie oraz Walki świętego Jerzego ze smokiem w obronie królewny. Strop nawy płaski, drewniany, z malowaną sceną Wniebowzięcia NMP (1 połowa XIX wieku).Obok polichromii najcenniejszym dziełem sztuki w kościele jest późnogotycki tryptyk ołtarzowy z początku XVI wieku malowany na drewnie lipowym, o wyraźnych wpływach szkoły krakowskiej. W jego części środkowej scena tzw. Santa Conversatione czyli Świętej Rozmowy - Matka Boska z Dzieciątkiem z otoczeniu świętego Mikołaja i świętego stanosława. Na skrzydłach 8 scen z życia świętego Stanisława; przy otwarciu tryptyku widoczne są: Kupno wsi, Wskrzeszenie Piotrowina, Sąd królewski, Zabójstwo świętego Stanisława, a przy zamknięciu - Ćwiartowanie zwłok, Strzeżenie zwłok przez orły, Pogrzeb, Kanonizacja. Jest to najpełniejszy w sztuce polskiej cykl legendy o biskupie krakowskim.Z innych zabytków warto zauważyć: stare gotyckie tabernakulum ścienne w kształcie ostrołukowej wnęki opatrzonej kratą z drzwiczkami (w lewej części absydy), parę jednorzędowych stalli z 1563 roku fundacji dzwonnika rycerza Jana z Połonii, kamienne epitafium rycerza Jana Kecherle z Pierśca z 1648 roku, kamienną chrzcielnicę z malowaną drewnianą pokrywą z 1660 roku, drewniany rokokowy chór muzyczny z 1773 roku wykonany przez cieślę Jerzego Szuberta z neogotyckimi organami z 1831 roku i neogotyckie konfesjonały. Na elewacji prezbiterium tablica poświęcona pochowanemu na miejscowym cmentarzu ks. Mateuszowi Oppolskiemu (1780-1890, generalnemu wikariuszowi Śląska Cieszyńskiego i inspektorowi szkolnemu, który położył duże zasługi dla Bielska i polskości. Stary cmentarz otacza kamienny murek z XV wieku.
Przy placyku w dzielnicy Bielska-Białej - Hałcnowie znajduje się kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny zbudowany w latach 1777-84 w stylu późnobarokowym. Konsekrowany w 1784 i 1825 roku, gruntownie przebudowany w latach 1859-64 w stylu neoromańskim z dodaniem w miejsce drewnianej, rozebranej w 1844 roku murowanej wieży nakrytej baniastym hełmem. Kościół był początkowo filią parafii w Komorowicach, od 1829 roku tworzy samodzielną parafię. Zniszczony w czasie walk w lutym 1945 roku. Odbudowany po wojnie i gruntownie odnowiony w 1977 roku (pseudobarokowe malowidła). Z tego też czasu jego wyposażenie z ołtarzem głównym wzorowanym na baroku. Na ołtarzu rzeźba Oieta z 1945 roku słynąca łaskami (w błękitnej szacie), odtworzona po spaleniu poprzedniej z XVII wieku. W lewym bocznym ołtarzu obraz Chrystus Ukrzyżowany z końca XVIII wieku a w przylegającej od południa kaplicy świętego Antoniego Padewskiego obraz patrona z końca XVIII wieku. Stacje Męki Pańskiej z początku XIX wieku. Od strony północnej przylega nowy Ogrójec. Kościół otoczony na planie owalu przez gruby mur z kapliczkami pasyjnymi (krucyfiks z końca XVIII wieku). Przed wejściem do kościoła wiekowa polichromowana kamienna barokowa figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem na kolumnie (XVIII wiek). Świątynia jest znanym w okolicach Bielska-Białej od 2 połowy XVIII wieku sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej, dokąd zdarzają pielgrzymi matek z dziećmi, ludzi ciężkiej pracy w przemyśle oraz pielgrzymki w intencji dobrych urodzajów i pomyślnej pogody w czasie żniw oraz ochrony od ognia. W 1992 roku odbyła się Koronacja Cudownej Matki Bożej Bolesnej poapieskimi koronami, była to już szesnasta koronacja z kolei w diecezji krakowskiej. Warto dodać, iż Matka Boska Bolesna Hałcnowska słynie z licznych uzdrowień odzyskania wzroku, sparaliżowań, chorób wewnętrznych a kult łaskami słynącej statuły Matki Boskiej Bolesnej w Hałcnowie datuje się od początku XVIII wieku.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz